Τα αίτια της κοιλιοκάκης είναι άγνωστα. Σίγουρα υπάρχει κάποια γενετική προδιάθεση καθώς οι συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με κοιλιοκάκη έχουν σημαντικά αυξημένη πιθανότητα (περίπου 10%) να εκδηλώσουν και αυτοί το νόσημα.

Ίσως στην εκδήλωση του νοσήματος να παίζουν ρόλο και περιβαλλοντικοί παράγοντες, χωρίς όμως να γνωρίζουμε ποιοι ακριβώς  είναι αυτοί οι παράγοντες.

Τι είναι η κοιλιοκάκη; Ένα νόσημα το οποίο εμφανίζεται σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα και χαρακτηρίζεται από υπερευαισθησία στη γλουτένη. Η γλουτένη είναι ένας διατροφικός παράγοντας ο οποίος αποτελεί κύριο συστατικό ορισμένων δημητριακών (σιταριου, κριθαριού, σίκαλης) και όλων των τροφών που προέρχονται από αυτά τα δημητριακά.

Ταυτόγχρονα η γλουτένη χρησιμοποιείται ευρέως ως διογκωτική ύλη στη σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων. Μία σειρά από τυποποιημένες τροφές (παγωτά, μπισκότα, έτοιμες κρέμες γάλακτος, ορισμένα ποτά κα) περιέχουν γλουτένη

Ποτε εκδηλώνεται η κοιλιοκάκη? Στο 50 % των περιπτώσεων η κοιλιοκάκη εκδηλώνεται στη νεογνική ή την πρώτη παιδική ηλικία με κύρια χαρακτηριστικα τις διαρροικές κενώσεις, τον κοιλιακο πόνο, τη σιδηροπενική αναιμία και τη μειωμένη σωματική ανάπτυξη. Είναι συχνές οι περιπτώσεις κατά τις οποίες η νόσος δε γίνεται έγκαιρα αντιληπτή.

Σε κάθε περίπτωση παρατεινόμενων διαρροικών κενώσεων, ανεξήγητης σιδηροπενικής αναιμίας ή/και μειωμένης σωματικής ανάπτυξης στη νεογνική, βρεφική, ή παιδική ηλικία πρέπει να εξετάζεται η περίπτωση ύπαρξης κοιλιοκάκης.

Στο υποόλοιπο 50% των περπιπτώσεων η κοιλιοκάκη εδηλώνεται για πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή, ακόμα και σε προχωρημένες ηλικίες. Στις περιπτώσεις αυτές η κοιλιοκάκη μπορεί να εμφανιστεί με μία από τις ακόλουθες κλινικές εκδηλώσεις.

• Σιδηροπενική αναιμία. Σε κάθε περίπτωση σιδηροπενικής αναιμίας ο ασθενής πρέπει να υποβάλλεται σε έλεγχο του γαστρεντερικού σωλήνα με κολονοσκόπηση και γαστροσκόπηση. Εαν δε βρεθεί άλλο αίτιο αναιμίας πρέπει να λαμβάνονται βιοψίες από το δωδεκαδάκτυλο για να αποκλεισθεί η περίπτωση κοιλιοκάκης
• Χρόνια διάρροια. Η κοιλιοκάκη μπόρει να είναι το αίτιο χρόνιας διάρροιας σε ενήλικες ασθενείς
• Σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου ή «σπαστική κολίτιδα». Πρόσφατες μελέτες από τη διεθνή βιβλιογραφία έδειξαν ότι ασθενείς οι οποίοι για πολλά έτη εμφάνιζαν κοιλιακό άλγος, μετεωρισμό, τυμπανισμό και θεωρούνταν ως πάσχοντες από ευερέθιστο έντερο είχαν τελικά κοιλιοκάκη. Σήμερα πιστεύουμε ότι κάθε ασθενής με ευερέθιστο έντερο ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή πρέπει να ελέγχεται για κοιλιοκάκη
• Εκδηλώσεις εκτος γαστρεντερικού συστήματος. Η κοιλιοκάκη σχετίζεται με μία σειρά από εκδηλώσεις οι οποίες δεν έχουν άμεση σχέση με το γαστρεντερικό σύστημα. Έτσι, η κοιλιοκάκη μπορεί να ευθύνεται για
  • ανεξήγητη οστεοπόρωση
  • διαταραχές εμμήνου ρύσεως
  • αντρική και γυναικεία υπογονιμότητα
  • νευρολογικές διαταραχές
  • ερπητοειδή δερματίτιδα

Επίσης, συχνά η κοιλιοκάκη συνυπάρχει με σακχαρώδη διαβήτη, με θυρεοειδίτιδα Hashimoto και με ρευματολογικά νοσήματα.  Ιδιαίτερα πρέπει να τονισθεί ότι σε περιπτώσεις υπογονιμότητας ή ανεξήγητων διαταραχών του κύκλου σε ενήλικες γυναίκες πρέπει πάντα να διερευνάται το ενδεχόμενο κοιλιοκάκης.

Πως τίθεται η διάγνωση της κοιλιοκάκης? Σε κάθε περίπτωση κατά την οποία υπάρχει υποψία κοιλιοκάκης ο ασθενής πρέπει να απευθύνεται σε ειδικό γαστρεντερολόγο ο οποίος και είναι αρμόδιος για να θέσει τη διάγνωση. Για να τεθεί η διάγνωση της κοιλιοκάκης  χρειάζονται τα ακόλουθα τρία κριτήρια

• Θετικά αντισώματα στην εξέταση αίματος (αντισώματα έναντι ενδομυιου και αντισώματα έναντι ιστικής τρανσγλουταμινάσης)
• Γαστροσκόπηση και βιοψία από το δωδεκάκτυλο με το αποτέλεσμα της βιοψίας να συνηγορεί υπερ κοιλιοκάκης
• Ανταπόκριση του ασθενούς στη θεραπεία με υποχώρηση των συμπτωμάτων του μετά από δίαιτα χωρίς γλουτένη

Πως αντιμετωπίζεται η κοιλιοκάκη? Η θεραπευτική αντιμετώπιση της κοιλιοκάκης είναι ιδιαίτερα δύσκολη, πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο γαστρεντερολόγο, και απαιτεί συνεργασία γιατρού – ασθενούς. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση ειδικού διαιτολογίου χωρίς γλουτένη και την παρακολούθηση σε τακτά χρονικά διαστήματα για την εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία.

Εαν ο ασθενής ακολουθήσει αυστηρά τις οδηγίες τα συμπτώματα υποχωρούν πλήρως και η πρόγνωση της νόσου θεωρείται άριστη